Kodeks pracy 2023 – przygotuj firmę na nowe uprawnienia dla rodziców

Nowelizacja kodeksu pracy niesie ze sobą wiele zmian – w tym nowe zasady dotyczące urlopów i przywilejów rodzicielskich. Sprawdź, co się zmieniło i o co musisz zadbać, by dostosować politykę firmy do zmian.

W kwietniu weszły w życie zmiany w kodeksie pracy. Dla pracodawców oznacza to mnóstwo pracy by spełnić nowe wymogi. Jedną z grup pracowniczych, co do której zmian jest najwięcej, są pracownicy – rodzice. Nowe przepisy mają na celu ułatwienie im godzenia życia zawodowego z rodzinnym.

Zmiany w urlopie rodzicielskim

Najważniejszą zmianą dla rodziców - pracowników jest wydłużenie trwania urlopu rodzicielskiego o 9 tygodni. Obecnie, jego czas trwania wynosi:

• 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka (wcześniej 32),
• 43 tygodnie w przypadku ciąży mnogiej (wcześniej 34).

Urlop przysługuje zarówno matce jak i ojcu dziecka. Każde z nich ma prawo do wykorzystania 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którego nie można przenieść na drugiego rodzica.

Rodzice mogą zadecydować, które z nich wykorzysta pozostałe 23 tygodnie. Mogą również skorzystać z urlopu rodzicielskiego jednocześnie.

Nowy wymiar urlopu przysługuje zarówno pracownikom, którym dziecko urodziło się od dnia wejścia ustawy w życie (26 kwietnia 2023 roku), ale również tym, którym ten rodzaj urlopu przysługiwał już od 2 sierpnia 2022 roku, kiedy Polska miała wdrożyć dyrektywę work-life balance.

Zmiany dla rodziców dzieci niepełnosprawnych

Zmieniły się również zasady dotyczące urlopu rodzicielskiego rodziców dziecka niepełnosprawnego. Rodzice posiadający zaświadczenie o ciężkim upośledzeniu lub nieuleczalnej chorobie dziecka powstałej w trakcie ciąży bądź porodu (przyznawanej na podstawie ustawy "Za życiem") będą mogli skorzystać z 65 lub 67 tygodni urlopu rodzicielskiego. Skorzystać z tej możliwości będą mogli również rodzice, którzy mieli prawo do urlopu od 2 sierpnia 2022 roku i wykorzystali jedynie 32 lub 34 tygodnie urlopu przysługujące przed zmianami.

Urlop opiekuńczy

Nowelizacja kodeksu pracy wprowadza nowy rodzaj urlopu – 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze rocznym. Będzie możliwy do wykorzystania w celu opieki nad bliskim krewnym (dzieckiem, rodzicem lub małżonkiem) bądź osobą, z którą pracownik prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.

Do uzyskania urlopu opiekuńczego niezbędne będzie złożenie wniosku w formie elektronicznej bądź papierowej najpóźniej w przeddzień skorzystania z urlopu.

Wniosek będzie musiał zawierać:

• imię i nazwisko osoby, nad którą sprawowana będzie opieka
• przyczynę konieczności zapewnienia tej osobie opieki przez pracownika,
• stopień pokrewieństwa (w przypadku członka rodziny) lub adres zamieszkania (w przypadku osoby, z którą pracownik prowadzi wspólne gospodarstwo domowe).

Wniosek można złożyć poprzez program do zarządzania nieobecnościami taki jak Calamari, dzięki któremu wygodnie ustawisz wszystkie rodzaje nieobecności, których potrzebujesz.

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Drugim nowym rodzajem urlopu są 2 dni (lub 16 godzin) wolnego z powodu działania siły wyższej – pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem oraz w sytuacjach, w których niezbędna jest szybka obecność pracownika, np. w czasie klęsk żywiołowych, katastrof, uszkodzenia domu, wypadku dziecka czy nagłej choroby członka rodziny.

Za siłę wyższą uznawane jest zdarzenie, które charakteryzuje się:

• zewnętrznością (wydarzyło się poza strukturą firmy),
• niemożliwością jego przewidzenia,
• niemożliwością zapobieżenia jego skutkom (niezdolność do odparcia nadchodzącego niebezpieczeństwa).

W przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego, urlop z powodu siły wyższej będzie płatny w wysokości połowy przysługującego za niego wynagrodzenia. Należy go zgłosić nie później niż w dniu skorzystania z niego.

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu z powodu sił wyższej, jeżeli spełnia on wszystkie wymogi jego otrzymania. Niedostosowanie się do tego obowiązku grozi karą nawet do 30 tys. złotych.

Uprawnienia pracowników wychowujących dzieci do 8 roku życia

Opiekunowie dzieci do lat 8 (poprzednio od lat 4) otrzymali dodatkowe uprawnienia, które uniemożliwiają pracodawcy bez zgody pracownika:

• zatrudniać go w godzinach nadliczbowych,
• zatrudniać go w porze nocnej,
• zatrudniać go w systemie przerywanego czasu pracy,
• delegować go do pracy poza stałym miejscem pracy.

Elastyczna organizacja pracy

Nowelizacja umożliwia również pracownikowi – rodzicowi dziecka do ukończenia 8. roku życia zastosowania elastycznej organizacji pracy, czyli:

• pracy zdalnej,
• przerywanego czasu pracy,
• obniżenia wymiaru czasu pracy,
• skrócenie tygodnia pracy,
• systemu pracy weekendowej,
• ruchomego czasu pracy,
• indywidualnego rozkładu czasu pracy.

Pracodawca ma obowiązek rozpatrzyć takie zgłoszenie z uwzględnieniem potrzeb pracownika, terminu i przyczyny konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także potrzeb pracodawcy – m.in. konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika.

Praca zdalna dla rodziców

Pracodawca jest również zobowiązany do uwzględnienia wniosku o pracę zdalną pracownika – rodzica:

• dziecka niepełnosprawnego,
• pracownicy w ciąży,
• wychowującego dziecko do lat 4,

chyba że nie jest to możliwe ze względu na rodzaj wykonywanej pracy lub organizację pracy.

Sprawdź, co jeszcze zmieniło się wraz z nowelizacją kodeksu pracy 2023.

Ochrona przed zwolnieniem dla rodziców małych dzieci

Zgodnie z nowymi przepisami, pracownicy – rodzice małych dzieci będą chronieni przed zwolnieniem zarówno w okresie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, jak od momentu złożenia wniosku o wolne na opiekę nad dzieckiem.

W Kodeksie pracy określono również, co nie może zostać uznane za przyczynę wypowiedzenia umowy pracownikowi:

• domaganie się informacji o warunkach zatrudnienia (np. szkoleniach),
• wystąpienie z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy lub wymiaru czasu pracy,
• równoległe zatrudnienie w innej firmie (niewykluczające możliwość zawierania umów z klauzulą o zakazie konkurencji).

Urlop dla rodziców przyjmujących dziecko na wychowanie

Pracownicy, którzy przyjmują dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (pod warunkiem, że nie są zawodową rodziną zastępczą), zyskali prawo do urlopu rodzicielskiego do sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze:

• 41 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
• 43 tygodni – w przypadku przyjęcia większej liczby dzieci,
• 38 tygodni – jeżeli przyjmowane dziecko jest w wieku granicznym, czyli odpowiednio 7 lat (jako niezawodowa rodzina zastępcza) lub 14 lat, jeżeli pracownik rozpocznie postępowanie w sprawie o przysposobienie dziecka.

Zasiłek macierzyński

Pracownik w trakcie okresu urlopu rodzicielskiego otrzymywać będzie miesięczny zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. W przypadku zasiłku macierzyńskiego w czasie urlopu macierzyńskiego trwającego 20 tygodni, zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Jeżeli pracownik zdecyduje się udać na urlop rodzicielski zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, wysokość zasiłku za cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu, urlopowi na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.

Podsumowanie

Przy tak wielu zmianach dotyczących pracowników – rodziców, niezbędne jest szybkie i skuteczne działanie, a także zadbanie o poprawność danych. Dzięki Calamari szybko i łatwo dodasz nowe rodzaje nieobecności i zmienisz dotychczasowe limity urlopowe. Jeśli jeszcze nie korzystasz z naszego systemu do ewidencji czasu pracy, wypróbuj Calamari już teraz przez 14 dni za darmo!